Informatie over het kabinetorgel in de dorpskerk van Tolbert

Type orgel
Laat 18e-eeuws kabinetorgel, gevat in een neoclassicistische meubel, dat in gesloten toestand niets of nauwelijks iets verraadt van het daarin aanwezige muziekinstrument. Dat dit kabinet een pijporgel omsluit, blijkt bijvoorbeeld bij het openen van de deuren in de bovenkast, waar een loos pijpfront zichtbaar wordt. Achter wat de schuine schrijfklep lijkt te zijn, bevinden zich geen vakjes en laadjes, maar de claviatuur en registertrekkers. De onderkas heeft aan de voorzijde een schijnluik (er lijken drie laden te zijn), waarachter windlade met pijpwerk en de windvoorziening schuil gaan.

Bouwer
Hendrik Hermanus Hess (Leeuwarden, 1735 – Gouda, 1794), een in zijn tijd bekende en zeer productieve bouwer van vooral huispijporgels. Deze waren doorgaans gevat in een kabinet of bureau (vandaar de gangbare benaming voor dergelijke instrumenten, welke in de eerste plaats werden vervaardigd voor huiselijke muziekbeoefening). Het instrument in Tolbert is niet gesigneerd en/of gedateerd, maar moet zijn vervaardigd omstreeks 1792. Dit tijdstip en de toewijzing aan Hess vonden plaats op basis van vergelijking met andere wél gesigneerde instrumenten van zijn hand (zoals in het Centraal Museum te Utrecht en bij enkele particulieren), zowel wat betreft de kas, als details van het binnenwerk.

Herkomst en geschiedenis
Tot voor kort stond het orgel te Lage Vuursche in de Ernst Sillem Hoeve, dat sinds enige tijd een functie als conferentiehotel heeft gekregen. Dit voormalige koetshuis uit 1880 fungeerde sinds 1926 als buitenhuis en conferentieoord van het toenmalige Ned. (Chr.) Jongelingen Verbond. Het orgel stond er waarschijnlijk al vanaf het begin, maar van wie het werd verkregen is vooralsnog onbekend evenals de verdere voorgeschiedenis sinds de bouw. Het instrument werd al vele jaren niet of nauwelijks meer gebruikt. Er is in het verleden wel aan het orgel gewerkt, maar wanneer en door wie is onbekend.

Manuaalomvang:
C – f’’’, deling bas/discant: h/c’.

Huidige windvoorziening:
magazijnbalg (met inliggende vouw) met tijdelijke windmotor; originele windzicht nog in functie.

Huidige winddruk:
41 mm (vermoedelijk niet ver afwijkend van de originele druk).

Toonhoogte:
a’ = 438 Hz